بیماری پیسی یا ویتیلیگو؛ علل، علائم و درمان

ویتیلیگو یک بیماری پوستی خودایمنی است که در آن سلول‌ های تولید کننده رنگدانه (ملانوسیت‌ها) تخریب می‌ شوند و باعث از دست رفتن رنگ پوست در نواحی مختلف بدن می‌ گردد. این تغییرات رنگی به صورت لکه‌ های سفید روی پوست ظاهر می‌شوند و می‌ توانند در هر نقطه‌ ای از بدن پدیدار شوند. علت دقیق بروز ویتیلیگو هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند نقش داشته باشد. این بیماری علاوه بر تأثیرات جسمانی، ممکن است از لحاظ روانی و اجتماعی نیز چالش‌ برانگیز باشد، زیرا تغییرات ظاهری ناشی از آن می‌ تواند بر اعتماد به نفس و کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد. هیچ روش قطعی برای درمان و یا پیشگیری از ویتیلیگو وجود ندارد؛ اما مراقبت کلی از پوست، رعایت یک سبک زندگی سالم و مدیریت استرس می‌تواند به کاهش ریسک و مدیریت بهتر این بیماری کمک کند. مشاوره با پزشک نیز اهمیت ویژه‌ای دارد تا در صورت بروز علائم اقدامات لازم انجام شود.

بیماری پیسی (ویتیلیگو) چیست؟

پیسی یا ویتیلیگو یک اختلال خودایمنی (اتوایمیون) مزمن است که باعث می‌شود در ناحیه‌ درگیر پوست رنگدانه خود را از دست بدهد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ملانوسیت‌ها (سلول‌های پوست که رنگدانه‌ ها را می‌ سازند) به اشتباه مورد حمله سیستم ایمنی قرار گرفته و از بین ‌روند که متعاقباً باعث می‌شوند پوست به رنگ سفید شیری درآید.

علل ایجاد ویتیلیگو

کمبود رنگدانه در پوست (ملانین) باعث ایجاد پیسی می‌شود. تا به امروز دلیل این اتفاق ناشناخته است؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد موارد زیر می‌تواند از جمله عوامل ایجاد پیسی باشد:

• بیماری‌های خود ایمنی: سیستم ایمنی سلول‌ های سالم (ملانوسیت‌ ها) را مانند مهاجمان خارجی مثل باکتری‌ ها شناسایی می‌ کند، این امر باعث می‌ شود که سیستم ایمنی بیش از حد واکنش نشان دهد و آنتی بادی‌ هایی برای از بین بردن ملانوسیت‌های بدن تولید کند.
• تغییرات ژنتیکی: یک جهش ژنتیکی یا تغییر در DNA بدن بر عملکرد ملانوسیت‌ها تأثیر می‌گذارد. بیش از 30 ژن وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به ویتیلیگو را افزایش دهد.
• استرس: استرس‌ های مکرر و روزانه در زندگی می‌تواند میزان رنگدانه‌های تولیدی در بدن را تغییر دهد. عوارض استرس و فکر زیاد را جدی بگیرید.
• محرک‌ های محیطی: عواملی مانند اشعه ماوراء بنفش و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی می‌توانند بر عملکرد سلول‌ های ملانوسیت تأثیر بگذارند.

علائم و نشانه‌های ویتیلیگو چیست؟

علائم و نشانه‌ های ویتیلیگو یا مریضی پیسی عبارتند از:

• از بین رفتن رنگ طبیعی پوست به صورت لک و پیس که معمولاً ابتدا در دست‌ ها، صورت (لک و پیس صورت) و نواحی اندام تناسلی ظاهر می‌شوند.
• سفیدی زودرس رنگ موهای سر، مژه‌ها، ابروها یا ریش
• از بین رفتن رنگ طبیعی بافت‌هایی داخل دهان و بینی (غشاهای مخاطی)

انواع ویتیلیگو

این بیماری می‌ تواند انواع مختلفی داشته باشد که به شرح زیر هستند:

• یونیورسال: در این نوع تقریبا تمام سطوح پوست دچار تغییر رنگ می‌ شود.
• ژنرالیزه (غیرسگمنتال): در نوع ژنرالیزه، بسیاری از قسمت‌ های بدن دچار تغییر رنگ خواهند شد و لکه‌ های تغییر رنگ یافته اغلب به‌ طور مشابه و متقارن در قسمت‌های مختلف بدن پیشرفت می‌ کنند. این لکه‌ها بیشتر در بازوها، پشت دست‌ها، زانو، آرنج، پاها و پوست اطراف منافذ بدن مانند چشم به وجود می‌آید.
• سگمنتال: نوع سگمنتال معمولا در سنین پایین‌ تر رخ می‌دهد و فقط یک طرف یا قسمتی از بدن را شامل می‌شود. این نوع عموما طی یک یا دو سال پیشرفت می‌کند و سپس متوقف می‌شود.
• موضعی: در این نوع از بیماری فقط یک یا چند قسمت از بدن درگیر خواهند شد.

روش‌های تشخیص پیسی یا ویتیلیگو چیست؟

پزشک معمولاً می تواند با مشاهده پوست شما در هنگام معاینه فیزیکی ، بیماری را تشخیص دهد. وی ممکن است آزمایشات دیگری هم مانند آزمایش خون و نمونه برداری از پوست برای شما انجام دهد. در مرحله نمونه گیری از پوست، نمونه ای از پوست شما برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه ارسال می شود.
آزمایش لامپ وود نیز آزمایش دیگری است که پزشک در زیر نور ماوراء بنفش (UV) به پوست شما نگاه می کند. از نور ماورا بنفش برای شناسایی از بین رفتن رنگدانه ها استفاده می کند.

راه های پیشگیری از ویتیلیگو

ویتیلیگو یک بیماری پوستی است که به از دست دادن رنگدانه های پوستی منجر می‌شود و علل دقیق آن هنوز به‌ طور کامل شناخته نشده است. در نتیجه، روش‌های مؤثری برای پیشگیری کامل از ویتیلیگو وجود ندارد. با این حال، برخی راهکارها و توصیه‌ها می‌توانند به کاهش ریسک و مدیریت شرایط کمک کنند:

1. از صدمات پوست مانند بریدگی، خراش یا سوختگی خودداری کنید . مراقب باشید که پوست تحت فشار یا سایش مکرر قرار نگیرد.
2. از کرم‌ های ضدآفتاب با SPF بالا استفاده کنید تا از آسیب‌ های ناشی از نور خورشید جلوگیری شود.
3. پوست خود را مرطوب نگه دارید تا از خشکی و التهاب برای پوست حساس جلوگیری کنید.
4. مصرف غذاهای غنی از آنتی‌ اکسیدان مانند میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به سلامت کل بدن و کاهش استرس اکسیداتیو کمک کند.
5. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین D، ویتامین B12 و مس می‌توانند در روند پیگمانتاسیون پوست نقش داشته باشند.
6. استرس می‌تواند به عنوان یک عامل تحریک‌ کننده یا تشدید کننده عمل کند؛ بنابراین تکنیک‌ های کاهش استرس مانند یوگا، مدیتیشن و تمرین‌ های تنفسی می‌ توانند مفید باشند.
7. با مشاوره تخصصی، اقداماتی برای مدیریت بیماری در مراحل اولیه می‌تواند انجام شود.

روش های درمانی ویتیلیگو

از آنجایی که درمانی قطعی برای بیماری پیسی وجود ندارد، هدف اصلی روش‌های درمانی این عارضه، بهبود ظاهر پوست تغییر رنگ یافته است.
دارو درمانی
این روش‌های درمانی بر روی پوست مورد استعمال قرار می‌گیرند. نوع و قدرت درمان موضعی مورد تجویز به نوع پیسی و پوست بیمار بستگی خواهد داشت؛ اما داروهای درمانی رایج عبارتند از:
کرم‌های کورتیکو استروئیدی. با وجود اینکه این داروها به طور گسترده برای درمان پیسی‌ های موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرند، لیکن به دلیل تأثیری که در نازک شدن پوست و دیگر عوارض جانبی دارند، برای مدت زمان کوتاهی قابل استفاده خواهند بود. بیمار باید این کرم را قبل از مشاهده‌ی هرگونه تأثیر، برای مدت حداقل سه ماه بر روی موضع لکه‌ های سفید پوست خود مورد استفاده قرار دهد.
داروهای موضعی بیماری‌های سیستم ایمنی (تاکرولیموس و پیمکرولیموس). این داروها می‌توانند پاسخ ایمنی پوست را تنظیم و فرایند تولید ملانین را تحریک کنند. این داروها را می‌توان برای مدت زمانی طولانی و در مواردی که استعمال کورتیکواستروئیدهای موضعی قابل تحمل نیستند، مورد استفاده قرار داد.
نور درمانی
نور درمانی که تحت عنوان فوتوتراپی نیز شناخته می‌ شود، روشی سنتی برای درمان بیماری پیسی است. این تکنیک غالباً با استفاده از یکی از منابع نوری شامل نور خورشید، اشعه‌ ی ماوراءبنفش، نور لامپ و لیزر انجام می‌ شود. اشعه‌ ماوراءبنفش به دو روش در مقابله با بیماری پیسی مؤثر خواهد بود، این ابزار تأثیری سرکوب‌ کننده در برابر بیماری‌ های سیستم ایمنی بدن خواهد داشت و همزمان با آن تولید ملانوسیت را نیز افزایش می‌ دهد. جلسات مکرر انجام نوردرمانی می‌تواند در بازگرداندن رنگ برخی از مناطق آسیب‌ دیده‌ی پوست صورت، تنه و اندام از طریق تحریک روند طبیعی درمان، بسیار اثربخش باشد.
لیزر درمانی
در این شیوه‌ی درمانی، نواحی متأثر از پیسی تحت انرژی لیزر قرار می‌گیرند. لیزر درمانی رنگدانه‌های پوستی را هدف قرار می‌دهد. طول مدت درمان این عارضه دو تا شش ماه به طول خواهد انجامید و به میزان متوسط 70 درصد بهبودی حاصل خواهد شد.
جراحی
انجام جراحی به عنوان روشی مناسب برای درمان پیسی فقط به بیمارانی توصیه می‌شود که این مشکل برای حداقل یک سال ثابت باقی مانده و به سایر درمان‌های پزشکی واکنشی نشان نداده باشد. روش‌های مبتنی بر جراحی درمان این بیماری شامل پیوند پوست بدن خود فرد از طریق ایجاد تاول، پیوند تقسیم ضخامت، پیوند پانچ، پیوند اسمش، پیوند واحد فولیکولی، پیوند ملانوسیت‌های کشت داده شده‌ ی خود فرد و کاشت سوسپانسیون‌ های اپیدرمال می‌ شوند.

درمان ویتیلیگو در کودکان چگونه است؟

درمان ویتیلیگو در کودکان نیازمند رویکردی ملایم و دقیق است که به شخصیت و نیازهای خاص کودک توجه داشته باشد. در ادامه، به برخی از مؤثرترین راهکارهای درمانی برای کودکان اشاره می‌شود:
درمان‌های موضعی
کرم‌های کورتیکواستروئیدی: در موارد خفیف، کورتیکواستروئیدهای موضعی با قدرت ملایم می‌توانند به بازگشت رنگدانه‌ ها کمک کنند. این روش به ویژه در مراحل اولیه موثرتر است.
مهارکننده‌های کلسینورین: مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس، که معمولاً برای نواحی حساس مثل صورت مورد استفاده قرار می‌گیرند و عوارض کمتری نسبت به کورتیکواستروئیدها دارند.
نوردرمانی
UVB باند باریک: این روش با تاباندن کنترل‌ شده نور به نواحی بدون رنگدانه، می‌تواند به تحریک تولید رنگدانه کمک کند. این روش به دلیل ایمنی بیشتر، ترجیح داده می‌شود.
تغییرات در رژیم غذایی و مکمل‌ ها
مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین‌ها و مواد مغذی، و در صورت نیاز مشورت با پزشک درباره مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین D، B12 و مس.
حمایت روانی و عاطفی
مراقبت از وضعیت روانی و عاطفی کودک بسیار مهم است. کودکان ممکن است از لحاظ روانی به دلیل تغییرات ظاهری متاثر شوند. مشاوره روانشناختی و حمایت خانواده می‌تواند کمک‌کننده باشد.

رژیم غذایی و مراقبت‌ های پوستی برای افراد مبتلا به ویتیلیگو

بهبود و مدیریت ویتیلیگو می‌تواند از طریق رژیم غذایی مناسب و مراقبت‌های پوستی موثرتر انجام شود. در ادامه، به توصیه‌هایی در این زمینه می‌پردازیم:
غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ ها:
مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه مانند توت‌ها، هویج، اسفناج و کلم بروکلی می‌تواند استرس اکسیداتیو را کاهش دهد.
ویتامین‌ها و مواد معدنی:
ویتامین: D مصرف مکمل یا دریافت از منابع طبیعی مانند ماهی‌های چرب و تخم مرغ.
ویتامین B12 و اسید فولیک: موجود در گوشت، مرغ، تخم مرغ و حبوبات.
مواد غذایی حاوی مس:
مس در غذاهایی مثل دانه‌ها (کنجد، آفتابگردان)، نخود و لوبیا یافت می‌شود.
پرهیز از غذاهای التهاب‌ زا:
اجتناب از مصرف زیاد غذاهای فرآوری‌ شده، قندها و چربی‌ های اشباع‌ شده.
مراقبت‌های پوستی :
کرم‌های ضدآفتاب با SPF بالا باید به‌طور منظم استفاده شوند تا از پوست محافظت کنند.
مرطوب‌ کننده‌های بدون عطر و ملایم می‌توانند به جلوگیری از خشکی و تحریک پوست کمک کنند.
استفاده از محصولاتی که برای پوست‌های حساس طراحی شده و فاقد مواد شیمیایی خشن هستند، توصیه می‌شود.

جدیدترین تحقیقات و پیشرفت‌ها برای درمان ویتیلیگو

درمان ویتیلیگو به طور مداوم در حال پیشرفت است و تحقیقات جدیدی در این زمینه انجام می‌شود. در ادامه به برخی از جدیدترین تحقیقات و پیشرفت‌ها اشاره می‌کنیم:
ژن‌ درمانی
تحقیقات در زمینه ژن‌ درمانی به این صورت پیشرفت کرده‌ اند که می‌توانند به اصلاح ژن‌ های مرتبط با ایجاد پیگمانتاسیون در پوست کمک کنند. این نوع درمان هنوز در مراحل اولیه است، اما امیدواری‌هایی برای استفاده از آن وجود دارد.
درمان‌ های ایمونولوژیک
برخی از محققان بر روی درمان‌هایی که سیستم ایمنی بدن را هدف قرار می‌ دهند کار می‌کنند. این درمان‌ ها ممکن است با استفاده از داروهای خاص بتوانند فرایند اتوایمیون ایجاد کننده ویتیلیگو را کنترل کنند.
درمان با سلول‌ های بنیادی
تحقیقات درباره استفاده از سلول‌ های بنیادی برای تولید ملانوسیت‌ ها (سلول‌های رنگدانه‌ ساز) در آزمایشگاه و سپس پیوند آنها به نواحی بدون رنگدانه در حال انجام است. این روش می‌تواند به بازگرداندن رنگ پوست در نواحی آسیب دیده کمک کند.
نور درمانی ویتیلیگو
موارد نوینی از نوردرمانی مانند تابش UVB با باند باریک و طول موج‌های جدید در حال بررسی است تا تأثیرات بهتری در تحریک تولید رنگدانه‌ها داشته باشد.
مکمل‌ ها و درمان‌ های طبیعی
برخی از تحقیقات بر روی تأثیر مکمل‌هایی مانند ویتامین D، ویتامین B12 و آنتی‌اکسیدان‌ها برای بهبود وضعیت افرادی که به ویتیلیگو مبتلا هستند، تمرکز دارد.
استفاده از داروهای جدید
تحقیقات به دنبال کشف داروهای جدیدی هستند که می‌توانند به بازگرداندن رنگدانه در پوست کمک کنند. برخی از این داروها شامل مکانیسم‌های جدیدی هستند که در درمان بیماری‌های خودایمنی نیز مؤثرند.

سوالات رایج درباره بیماری ویتیلیگو

1- آیا ویتیلیگو مسری است؟
ویتیلیگو یک بیماری خودایمنی بوده و مسری نیست.
2- آیا درمان قطعی برای ویتیلیگو وجود دارد؟
در حال حاضر درمان قطعی ویتیلیگو ممکن نیست؛ اما با روش‌های درمانی موجود می‌توان روند پیشرفت ویتیلیگو را متوقف یا کند کرد و حتی تا حدودی رنگ طبیعی را به پوست بازگرداند.
3- آیا ویتیلیگو به مرور زمان پیشرفت می کند؟
بسیاری از موارد پیسی به آهستگی و به مرور زمان پیشرفت می‌کند و روشی برای پیشبینی کردن سرعت یا امکان پیشرفت پیسی وجود ندارد.
4- آیا تغییرات رژیم غذایی به کنترل ویتیلیگو کمک می کند؟
برخی از مطالعات نشان داده ‌اند که تغییرات در رژیم غذایی می ‌تواند به کاهش علائم ویتیلیگو کمک کند. مصرف مواد غذایی حاوی آنتی ‌اکسیدان ‌ها مانند میوه ‌ها و سبزیجات، مواد غذایی حاوی ویتامین D و مواد غذایی غنی از مس می ‌تواند مفید باشد.
5- چه روش‌های درمانی برای بهبود ظاهر پوست افراد مبتلا به ویتیلیگو وجود دارد؟
برای بهبود ظاهر پوست افراد مبتلا به ویتیلیگو، چندین روش درمانی وجود دارد که می‌تواند به مدیریت و کاهش تفاوت رنگ پوست کمک کند. این روش‌ها شامل گزینه‌های درمانی پزشکی و همچنین تغییرات در رژیم مراقبت از پوست هستند. در ادامه به این روش‌ها می‌پردازیم:
کرم‌ها و درمان‌های موضعی
کورتیکواستروئیدها: این کرم‌ها می‌توانند به تحریک تولید ملانوسیت‌ها (سلول‌های رنگدانه‌ساز) کمک کنند و به بازگشت رنگدانه‌ها در نواحی کوچک کمک نمایند.
مهارکننده‌های کلسینورین: مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس که می‌توانند در نواحی حساس مانند صورت و گردن مورد استفاده قرار گیرند.
نوردرمانی (فتوتراپی)
UVB باند باریک: این نوع درمان با تابش کنترل‌شده نور به نواحی بدون رنگدانه می‌تواند به تحریک کلاژن و تولید رنگدانه کمک کند.
درمان‌های جراحی
پیوند پوست: انتقال پوست سالم به نواحی بدون رنگدانه. این روش به ویژه در مواردی که نواحی گسترش یافته‌اند، موثر است.
پیوند ملانوسیت‌ها: این روش شامل برداشت سلول‌های رنگدانه‌ساز از ناحیه‌ای با پوست سالم و کاشت آنها در نواحی آسیب‌دیده است.
آرایش و پوشش پوست
استفاده از کرم‌های پوشاننده: محصولاتی که مخصوص پوست‌های حساس فرموله شده‌اند می‌توانند در پوشاندن نواحی بی‌رنگ موثر باشند.
تغییرات در سبک زندگی
استفاده از ضدآفتاب: برای محافظت از نواحی بدون رنگدانه در برابر نور خورشید و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر.
رژیم غذایی متعادل: غذاهای غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی باید در رژیم غذایی گنجانده شوند.
6- آیا ویتیلیگو می تواند بر سلامت عمومی بدن تأثیر گذار باشد؟
هرچند ویتیلیگو خود بیماری خطرناکی نیست؛ اما تأثیرات روانی و اجتماعی آن می‌تواند به سلامت عمومی فرد منجر شود.
7- آیا نوردرمانی ویتیلیگو را درمان می کند؟
نوردرمانی یکی از گزینه‌های درمانی مؤثر برای ویتیلیگو است؛ اما باید توجه داشت که این روش معمولاً به عنوان یک درمان قطعی برای این بیماری در نظر گرفته نمی‌شود، بلکه می‌تواند به بهبود ظاهر پوست و تحریک تولید رنگدانه کمک کند.
8- ویتیلیگو بیشتر در چه سنی بروز می ‌کند؟
ویتیلیگو می‌تواند در هر سن و سالی بروز کند؛ اما بیشتر در جوانان و دوره بلوغ در سنین 10 تا 30 سال مشاهده می‌شود.
9- آیا عوامل محیطی مانند استرس می ‌تواند بر تشدید ویتیلیگو تاثیر گذار باشد؟
استرس و دیگر عوامل محیطی می‌توانند در بروز و تشدید ویتیلیگو نقش داشته باشند.
10- آیا نیاز است افراد مبتلا به ویتیلیگو از کرم ضد آفتاب برای جلوگیری از تشدید این بیماری استفاده کنند؟
برای پیشگیری از ویتیلیگو، مهم‌ترین اقدام‌ها شامل محافظت از پوست در برابر نور خورشید با استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF بالا و اجتناب از آفتاب‌سوختگی است.
نتیجه گیری
ویتیلیگو یک بیماری پیچیده با علل ناشناخته و تأثیرات گسترده است، اما با پیشرفت‌ های درمانی و افزایش آگاهی عمومی، مدیریت این بیماری بهبود یافته است. عوارض اصلی عدم درمان این بیماری، تغییرات ظاهری و از دست رفتن زیبایی طبیعی پوست است که می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس فرد منجر شود. درمان‌های موجود می‌توانند به کنترل علائم و بهبود ظاهر پوست کمک کنند، هرچند که هنوز درمان قطعی وجود ندارد. متخصص پوست پس از ارزیابی وضعیت بیمار، روش‌های مختلفی را پیشنهاد می‌دهد که می‌تواند ترکیبی از چند درمان باشد. در نهایت با حمایت‌های روانی و اجتماعی مناسب، افراد مبتلا به ویتیلیگو می‌توانند زندگی پرکیفیتی را تجربه کنند.